Русский
English
中文 (中国)Với sự phổ biến ngày càng lớn của động cơ Turbo (tăng áp) trên các dòng xe ô tô hiện đại – từ xe con, xe tải nhẹ đến xe thương mại, việc hiểu đúng cách sử dụng và bảo dưỡng động cơ này đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì độ bền, tiết kiệm nhiên liệu và đảm bảo an toàn kỹ thuật. Một trong những nguyên tắc ít người chú ý nhưng lại rất quan trọng, đó là không nên tắt máy ngay sau khi vừa chạy một quãng đường dài hoặc sau khi xe hoạt động ở tải lớn. Vậy lý do kỹ thuật đằng sau điều này là gì?
Cơ chế hoạt động của Turbo và vấn đề nhiệt độ
Động cơ Turbo hoạt động nhờ việc tận dụng dòng khí xả nóng ra từ buồng đốt để quay tua-bin, từ đó ép không khí vào buồng đốt nhiều hơn, giúp tăng công suất động cơ mà không cần tăng dung tích xy-lanh. Khi xe vận hành ở tốc độ cao hoặc chở nặng liên tục (ví dụ như đi đường cao tốc, leo đèo hoặc kéo hàng nặng), tua-bin trong cụm Turbo quay ở tốc độ rất lớn – thường trên 100.000 vòng/phút, đồng thời chịu tác động của nhiệt độ cực cao từ khí xả, có thể lên tới hơn 800–1.000 độ C.
Khi xe dừng lại đột ngột và tài xế tắt máy ngay, hệ thống bơm nhớt cũng ngưng hoạt động, trong khi tua-bin vẫn còn quay quán tính trong vài giây và toàn bộ cụm Turbo vẫn đang ở nhiệt độ rất cao. Lúc này, lớp dầu bôi trơn bên trong trục turbo bị nung nóng cục bộ, không có dòng chảy để làm mát hoặc làm mát cưỡng bức, dẫn đến hiện tượng “cháy dầu” hoặc “than hóa dầu”. Phần dầu này bị đóng cặn, tạo thành muội hoặc nhựa bám trong ổ trục turbo, lâu ngày gây kẹt, mòn, giảm hiệu suất và cuối cùng là hỏng hóc.
Hiện tượng “cháy dầu turbo” – hậu quả âm thầm nhưng nghiêm trọng
Việc tắt máy đột ngột khi Turbo chưa được làm nguội đúng cách không chỉ khiến dầu bị phân hủy nhiệt mà còn gây tích tụ cặn ở các ống dẫn dầu nhỏ, làm giảm khả năng bôi trơn về lâu dài. Trong thời gian đầu, người lái có thể không thấy sự thay đổi rõ rệt, nhưng sau hàng nghìn km, cụm Turbo sẽ hoạt động không còn êm, có thể phát ra tiếng hú nhẹ, giảm áp suất tăng áp, thậm chí bị bó kẹt trục Turbo.
Trường hợp nặng, turbo bị hỏng đột ngột, dầu bôi trơn có thể bị hút vào buồng đốt, gây hiện tượng “ăn dầu” nghiêm trọng, khói xanh mù mịt, động cơ mất công suất, thậm chí gây nguy hiểm nếu xảy ra khi đang lưu thông trên cao tốc.
Cách xử lý đúng: để máy nổ chờ (idling) 1–3 phút
Để hạn chế rủi ro trên, người sử dụng xe có Turbo nên để động cơ chạy không tải (idling) từ 1 đến 3 phút sau khi dừng xe, đặc biệt là sau quãng đường dài, tốc độ cao hoặc tải nặng. Mục đích là để cho tua-bin turbo tiếp tục được bôi trơn và làm nguội dần thông qua dòng dầu còn tuần hoàn, đồng thời giúp nhiệt độ trong turbo và khoang động cơ giảm xuống mức an toàn trước khi tắt máy hoàn toàn.
Thói quen này rất đơn giản, không tốn nhiều thời gian, nhưng giúp kéo dài tuổi thọ turbo hàng chục ngàn kilomet. Với những tài xế xe tải, xe ben, xe khách hay xe dịch vụ thường xuyên vận hành cường độ cao, việc “nghỉ máy” vài phút trước khi tắt máy là vô cùng cần thiết.
Tắt máy ngay sau khi vận hành quãng đường dài tưởng chừng là hành động bình thường, nhưng đối với xe sử dụng động cơ Turbo, đây lại là nguyên nhân âm thầm gây hại nghiêm trọng đến tuổi thọ và hiệu suất của turbo tăng áp. Hiểu được nguyên lý hoạt động và các nguy cơ liên quan giúp người sử dụng chủ động hơn trong việc chăm sóc và vận hành xe đúng kỹ thuật. Chỉ cần giữ thói quen chờ máy chạy không tải vài phút trước khi tắt máy, bạn đã bảo vệ được hàng chục triệu đồng chi phí sửa chữa turbo trong tương lai.
