Hướng dẫn kiểm tra và làm sạch cảm biến khí thải xe tải

Cảm biến khí thải xe tải là một bộ phận quan trọng giúp giảm ô nhiễm và bảo vệ động cơ. Việc kiểm tra và làm sạch cảm biến định kỳ không chỉ giúp xe vận hành ổn định mà còn tiết kiệm chi phí sửa chữa. Hãy cùng An Thái tìm hiểu các bước đơn giản để kiểm tra và vệ sinh cảm biến khí thải xe tải đúng cách trong bài viết dưới đây.

Cảm biến khí thải xe tải là gì?

Cảm biến khí thải xe tải là một thiết bị điện tử nhỏ, có nhiệm vụ theo dõi và đo lường lượng khí thải ra từ động cơ, đặc biệt là các chất độc hại như CO (carbon monoxide), NOx (oxit nitơ), và HC (hydrocarbon chưa cháy hết). Thiết bị này giúp kiểm soát lượng khí thải, đảm bảo xe tải vận hành đúng tiêu chuẩn môi trường và tối ưu hiệu suất động cơ.

Nói đơn giản hơn, cảm biến khí thải giống như “người gác cửa” ở hệ thống xả của xe tải. Nó thường nằm trên ống xả hoặc gần bộ xúc tác khí thải. Khi cảm biến hoạt động, nó sẽ gửi tín hiệu về hộp điều khiển trung tâm (ECU) để ECU điều chỉnh lượng nhiên liệu, thời điểm đánh lửa và tỷ lệ hòa khí sao cho hợp lý. Nhờ vậy, xe tải vừa tiết kiệm nhiên liệu hơn, vừa giảm thiểu khí độc hại thải ra môi trường.

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của cảm biến khí thải ô tô xe tải

Cảm biến khí thải xe tải thường có thiết kế khá nhỏ gọn nhưng bên trong lại chứa nhiều thành phần kỹ thuật tinh vi. Một cảm biến khí thải tiêu chuẩn sẽ gồm các bộ phận chính như:

• Phần tử cảm biến: Là bộ phận lõi, thường được làm từ gốm phủ lớp bạch kim, giúp đo nồng độ khí ô-xi (O₂) hoặc NOx trong khí xả.
• Vỏ bảo vệ: Bảo vệ cảm biến khỏi bụi bẩn, nhiệt độ cao và các hóa chất ăn mòn từ khí thải.
• Dây dẫn điện: Kết nối cảm biến với bộ điều khiển ECU để truyền tín hiệu.
• Bộ gia nhiệt: (trong loại cảm biến có sưởi) Giúp cảm biến nhanh đạt nhiệt độ làm việc tiêu chuẩn ngay cả khi xe mới khởi động.

Tùy vào dòng xe tải và tiêu chuẩn khí thải (Euro 4, Euro 5, Euro 6…), cảm biến khí thải có thể là loại đo khí O₂, cảm biến NOx hoặc cảm biến hỗn hợp đo nhiều thành phần khí thải.

Nguyên lý vận hành của cảm biến khí thải khá đơn giản nhưng hiệu quả:

• Khi động cơ đốt cháy nhiên liệu, khí xả được thải ra và đi qua cảm biến.
  
• Phần tử cảm biến bên trong sẽ phản ứng hóa học với các khí như O₂ hoặc NOx, sinh ra một điện áp hoặc dòng điện tỉ lệ thuận với nồng độ khí trong khí thải.
  Tín hiệu điện này được gửi về ECU.
  ECU sử dụng dữ liệu từ cảm biến để điều chỉnh tỉ lệ nhiên liệu và không khí trong buồng đốt sao cho đạt hiệu suất tối ưu, đồng thời giảm thiểu phát thải ra môi trường.

Ví dụ, nếu cảm biến phát hiện khí O₂ trong khí thải quá nhiều, ECU sẽ tăng lượng nhiên liệu bơm vào; ngược lại, nếu khí O₂ ít, ECU sẽ giảm nhiên liệu để đảm bảo tỉ lệ hòa khí lý tưởng.

Dấu hiệu lỗi cảm biến khí thải

Khi cảm biến khí thải xe tải bắt đầu gặp trục trặc, xe sẽ có nhiều biểu hiện bất thường mà bác tài có thể dễ dàng nhận ra. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất:

• Đèn check engine sáng

Một trong những cảnh báo rõ ràng nhất là đèn “Check Engine” (đèn báo động cơ) trên bảng đồng hồ sẽ bật sáng. ECU sẽ nhận thấy tín hiệu từ cảm biến khí thải sai lệch và báo lỗi ngay lập tức. Nếu đèn này sáng liên tục, bác tài nên kiểm tra cảm biến càng sớm càng tốt.

• Xe hao nhiên liệu bất thường

Cảm biến khí thải bị lỗi khiến ECU không còn kiểm soát tốt tỉ lệ hòa khí. Khi đó, xe sẽ tiêu hao nhiều nhiên liệu hơn bình thường dù bác tài chạy cùng cung đường và tải trọng.

• Xe ì máy, giảm công suất

Nếu cảm biến khí thải xe tải gửi dữ liệu sai, ECU sẽ điều chỉnh không đúng lượng nhiên liệu, làm xe mất công suất, máy chạy yếu, đạp ga không vọt như trước. Lâu ngày sẽ ảnh hưởng tới tuổi thọ động cơ.

• Khí xả có màu bất thường hoặc mùi hôi

Xe tải bình thường sẽ thải ra khí gần như trong suốt. Nếu cảm biến khí thải hỏng, bác tài có thể thấy khí xả đổi màu đen, trắng đục, hoặc bốc mùi khét nồng nặc. Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy hỗn hợp nhiên liệu – không khí không đốt cháy hoàn toàn.

• Khó nổ máy, động cơ rung giật

Một cảm biến khí thải lỗi cũng có thể làm xe tải khó khởi động, nổ máy lâu, thậm chí rung lắc mạnh lúc mới đề nổ hoặc khi để xe chạy không tải.

Một số nguyên nhân dẫn đến lỗi cảm biến khí thải

Cảm biến khí thải xe tải có thể bị hỏng bởi nhiều nguyên nhân, phổ biến nhất là:

• Muội than và cặn bẩn: Bám lâu ngày làm cảm biến đo sai tín hiệu.
• Nhiệt độ khí xả cao: Khi xe tải chạy nặng tải liên tục, nhiệt độ tăng quá mức dễ làm hỏng cảm biến.
• Nhiên liệu kém chất lượng: Gây nhiều cặn bẩn và khí độc hại bám vào cảm biến.
• Rò rỉ dầu động cơ: Dầu nhớt lọt vào hệ thống khí thải khiến cảm biến bị nhiễm bẩn.
• Tuổi thọ cảm biến: Sau 100.000 – 150.000 km, cảm biến tự nhiên giảm độ chính xác và cần thay thế.
  

Cách kiểm tra và xử lý cảm biến khí thải lỗi

Cảm biến khí thải xe tải sau một thời gian sử dụng sẽ bị bám bụi bẩn và cần được kiểm tra, vệ sinh định kỳ để đảm bảo hoạt động chính xác. Bác tài có thể thực hiện theo các bước đơn giản như sau:

Chuẩn bị dụng cụ cần thiết

Đầu tiên, bác tài cần chuẩn bị một số dụng cụ cơ bản như bộ cờ lê, mỏ lết phù hợp với kích thước cảm biến, dung dịch vệ sinh chuyên dụng cho cảm biến khí thải, găng tay bảo hộ và khẩu trang. Việc chuẩn bị đầy đủ sẽ giúp bác tài thao tác nhanh chóng, an toàn và tránh được các rủi ro khi làm việc gần hệ thống khí xả.

Các bước kiểm tra cảm biến khí thải xe tải

Sau khi đã sẵn sàng, bác tài tiến hành tắt máy xe và để động cơ nguội hoàn toàn nhằm tránh bị bỏng do nhiệt cao. Khi động cơ đã nguội, bác tài xác định vị trí của cảm biến khí thải, thường nằm trên ống xả, ở phía trước hoặc phía sau bộ xúc tác khí thải (catalytic converter). Sau đó, bác tài sử dụng cờ lê chuyên dụng để tháo cảm biến ra khỏi ống xả một cách cẩn thận. Khi cảm biến đã được tháo rời, bác tài tiến hành kiểm tra kỹ phần đầu cảm biến. Nếu thấy đầu dò bám nhiều muội than, dầu bẩn, hoặc bị biến dạng, trầy xước thì chắc chắn cảm biến đã bị ảnh hưởng và cần được vệ sinh hoặc thay thế.

Cách làm sạch cảm biến khí thải xe tải

Để làm sạch cảm biến khí thải xe tải, bác tài dùng dung dịch vệ sinh chuyên dụng xịt đều lên phần đầu dò và để dung dịch ngấm trong khoảng 5 đến 10 phút. Khi các vết bẩn đã mềm ra, bác tài nhẹ nhàng dùng khăn mềm hoặc chổi cọ mềm để lau sạch bề mặt cảm biến, tuyệt đối tránh sử dụng vật cứng hoặc tác động mạnh, vì có thể làm hỏng lớp phủ bạch kim rất quan trọng trên cảm biến. Sau khi vệ sinh xong, bác tài nên để cảm biến khô tự nhiên hoàn toàn trước khi lắp lại vào vị trí cũ. Nếu trong quá trình kiểm tra nhận thấy cảm biến bị quá bẩn, cháy đen hoặc nứt gãy, bác tài nên thay mới để đảm bảo hiệu suất vận hành cho động cơ.

Kiểm tra sau khi vệ sinh

Khi đã lắp lại cảm biến vào vị trí ban đầu, bác tài tiến hành khởi động xe và theo dõi đèn Check Engine trên bảng đồng hồ. Nếu đèn tắt và xe tải hoạt động ổn định hơn, đó là dấu hiệu cho thấy cảm biến đã được vệ sinh đúng cách và trở lại trạng thái hoạt động tốt. Ngược lại, nếu đèn vẫn sáng hoặc xe vẫn có dấu hiệu bất thường, bác tài cần kiểm tra lại kỹ hơn hoặc đưa xe đến garage uy tín để được hỗ trợ chuyên sâu.

Bảng checklist kiểm tra cảm biến khí thải xe tải: 

Nếu trong quá trình kiểm tra, bác tài nhận thấy cảm biến khí thải xe tải bị hỏng nặng (ví dụ như bị nứt, cháy đen hoặc không thể làm sạch), bác tài nên thay thế cảm biến mới để đảm bảo hiệu suất hoạt động của động cơ. Khi cần thay thế hoặc sửa chữa, bác tài có thể mang xe đến Trung tâm sửa chữa và đại tu ô tô An Thái tại Thái Bình, nơi có đội ngũ kỹ thuật viên chuyên nghiệp, hỗ trợ kiểm tra và khắc phục các vấn đề liên quan đến cảm biến khí thải và các bộ phận khác của xe tải.

Trên đây là toàn bộ thông tin chia sẻ về cách kiểm tra và làm sạch cảm biến khí thải xe tải. Hy vọng bác tài sẽ áp dụng thành công để giúp xe luôn vận hành ổn định. Nếu còn câu hỏi nào hoặc cần hỗ trợ thêm về phụ tùng ô tô, phụ tùng xe tải, bác tài liên hệ ngay với An Thái để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.