Bầu phanh lốc kê xe tải là gì? Cấu tạo và nguyên lý hoạt động

Bầu phanh lốc kê xe tải là một bộ phận quan trọng trong hệ thống phanh hơi, giúp đảm bảo an toàn khi vận hành xe tải và xe ô tô. Cùng An Thái tìm hiểu chi tiết về lốc kê xe tải hay còn gọi là phanh hơi lốc kê, bầu hơi lốc kê trong bài viết dưới đây.

Bầu phanh lốc kê xe tải là gì?

Bầu phanh lốc kê xe tải trong tiếng anh là Brake Chamber hay còn gọi là lốc kê, phanh hơi lốc kê hay bầu hơi lốc kê. Hệ thống này do kỹ sư George Westinghouse phát minh vào năm 1869 và đến nay vẫn được sử dụng rộng rãi trên các phương tiện.

Vai trò của phụ tùng ô tô bầu phanh lốc kê xe tải:

• Ngăn chặn trượt, trôi xe: Bầu phanh lốc kê giúp giữ bánh xe cố định khi dừng đỗ, đảm bảo xe không tự di chuyển.
• Hỗ trợ phanh chính: Bầu hơi lốc kê giúp xe dừng nhanh và an toàn hơn, đặc biệt trong tình huống khẩn cấp.
• Bảo vệ hệ thống phanh: Giảm áp lực lên phanh chính, kéo dài tuổi thọ linh kiện.
• Tăng hiệu quả vận hành: Giảm hao mòn, tiết kiệm nhiên liệu và chi phí bảo dưỡng.
• Đảm bảo an toàn: Hạn chế rủi ro xe trượt, bảo vệ người và hàng hóa.

Cấu tạo bầu phanh lốc kê xe tải

Cấu tạo cơ bản của hệ thống phanh hơi lốc kê xe tải gồm nhiều bộ phận quan trọng, phối hợp hoạt động để đảm bảo hiệu quả phanh. Dưới đây là các thành phần chính của lốc kê xe tải:

• Máy nén khí: Có nhiệm vụ tạo và bơm khí nén vào các bình chứa để cung cấp cho hệ thống phanh.
• Van điều áp: Kiểm soát quá trình bơm khí từ máy nén vào bình chứa, đảm bảo áp suất luôn ở mức tiêu chuẩn.
• Bình chứa khí nén: Dự trữ khí nén để cung cấp cho hệ thống phanh khi cần thiết.
• Van xả nước: Được lắp dưới đáy bình chứa, giúp loại bỏ hơi nước tích tụ trong khí nén, ngăn ngừa hư hỏng hệ thống.
• Tổng van phanh: Nhận lực tác động từ chân phanh, điều tiết lượng khí nén từ bình chứa đến bầu phanh.
• Bầu phanh: Hình trụ, có nhiệm vụ tạo lực đẩy thông qua cần đẩy để điều khiển khe hở má phanh.
• Cần đẩy: Một thanh kim loại kết nối giữa bầu phanh và đòn điều chỉnh khe hở má phanh, hoạt động tương tự piston.
• Đòn điều chỉnh khe hở má phanh: Kết nối với cam chữ S, giúp kiểm soát khoảng cách giữa guốc phanh và tang phanh.
• Cam chữ S: Khi quay sẽ đẩy guốc phanh ép vào tang phanh, tạo lực ma sát giúp xe dừng lại.
• Guốc phanh: Được làm từ kim loại, bên ngoài có lớp ma sát chuyên dụng giúp tăng hiệu quả phanh.
• Lò xo hồi vị: Có tác dụng giữ guốc phanh ở vị trí ban đầu khi không có lực tác động từ cam chữ S.

Hệ thống phanh khí nén này đảm bảo độ an toàn cao, giúp xe tải dừng lại hiệu quả ngay cả khi tải trọng lớn

Cơ chế, nguyên lý hoạt động của lốc kê xe tải

Lốc kê xe tải, hay còn gọi là hệ thống phanh khí nén, hoạt động dựa trên nguyên lý sử dụng hơi để cấp cho phanh xe. Dưới đây là cơ chế hoạt động chi tiết của lốc kê xe tải:

• Nạp khí: Khi xe vận hành, để nhả phanh thì hệ thống cần được nạp khí. Khi xe không hoạt động thì mặc định xe sẽ phanh. Xe chỉ hoạt động được khi áp suất trong hệ thống đạt đến mức thích hợp.
• Chức năng của phanh: Khi tác động lực lên bàn đạp phanh thì áp suất trong hệ thống giảm. Khi lượng khí giảm, van ba ngả sẽ cho phép hồi khí về các bình chứa. Lúc này, cơ cấu phanh sẽ thực hiện chức năng của nó.
• Khóa cứng bánh xe: Cơ cấu của phanh sẽ dừng lại khi xe hết hơi hoặc hệ thống bị rò rỉ.  Bên cạnh đó, khi không đủ hơi, hệ thống cũng sẽ khóa hết các bánh xe lại. Nhờ cơ cấu phanh khí nén với công dụng “khóa cứng” khi không đủ hơi làm giảm khả năng mất phanh, đảm bảo an toàn cho người lái.
• Nhả phanh: Sau khi có tác dụng lực lên phanh, lượng khí nén sẽ xả hết. Vì thế, áp suất trong hệ thống tăng để nhả phanh.
• Xả lốc kê: Là quá trình giảm áp suất trong hệ thống phanh hơi lốc kê trên xe tải hoặc các phương tiện sử dụng hệ thống phanh khí nén. Việc này thường được thực hiện để giải phanh, cho phép phương tiện di chuyển một cách tự do mà không bị hệ thống phanh giữ lại.

Các loại lốc kê xe tải phổ biến và đặc điểm

Bầu lốc kê là một trong những bộ phận chủ lực của hệ thống phanh khí nén trên xe tải và mooc (rơ-moóc). Tùy vào vị trí lắp đặt và thiết kế cụ thể, bầu lốc kê được chia thành nhiều loại khác nhau, mỗi loại đảm nhận một vai trò nhất định trong việc đảm bảo an toàn phanh.

Bầu lốc kê mooc

Đối với các loại mooc chuyên dụng hoặc rơ-moóc chở hàng, bầu lốc kê thường được thiết kế riêng biệt để phù hợp với cơ cấu truyền động và khung gầm. Bầu lốc kê mooc thường có kích cỡ lớn hơn và áp lực hoạt động cao hơn, do phải chịu tải trọng nặng khi vận hành. Loại bầu này thường được lắp ở trục sau của mooc, hỗ trợ hệ thống phanh khi xe đầu kéo hoạt động, đảm bảo độ ổn định và đồng bộ trong toàn hệ thống phanh mooc – đầu kéo.

Bầu phanh lốc kê trên ô tô tải

Xe tải thường được trang bị hệ thống bầu phanh lốc kê riêng cho từng trục, mỗi loại có cấu trúc khác nhau phù hợp với vị trí và tính chất tải trọng.

• Bầu phanh lốc kê trước: Là loại bầu được lắp trên cầu trước của xe tải, nơi cần độ phản hồi nhanh và lực phanh không cần quá lớn. Thiết kế của bầu phanh lốc kê trước thường nhỏ gọn, dễ lắp đặt, phù hợp với hệ thống treo độc lập phía trước.

• Bầu phanh lốc kê sau ty dài: Đây là loại bầu thường thấy ở cầu sau xe tải nặng, có kích thước lớn và ty phanh dài. Ty dài giúp truyền lực hiệu quả hơn trong điều kiện tải trọng lớn và quãng đường dừng xe cần ổn định. Bầu ty dài thường được dùng trong các loại xe ben, xe container hoặc xe chuyên chở đường dài.

• Bầu phanh lốc kê sau ty ngắn: Cũng được sử dụng ở trục sau nhưng trong các dòng xe tải vừa và nhẹ, bầu ty ngắn có cấu trúc nhỏ hơn và phù hợp với nhu cầu lực phanh trung bình. Loại này cũng tiết kiệm không gian và chi phí bảo dưỡng hơn so với bầu ty dài.

Hiện nay, trên xe tải phổ biến ba loại lốc kê gồm: lốc kê cơ khí, lốc kê điện tử và lốc kê thủy lực. Mỗi loại đều có đặc điểm riêng với những ưu, nhược điểm khác nhau. 

Khi nào bầu lốc kê bị hỏng? Dấu hiệu nhận biết

Bầu lốc kê là thiết bị hoạt động liên tục dưới áp lực cao và môi trường khắc nghiệt nên không tránh khỏi hao mòn sau thời gian dài sử dụng. Khi bầu phanh gặp sự cố, xe thường có những biểu hiện rất rõ ràng mà người lái và kỹ thuật viên cần lưu ý.

Dấu hiệu đầu tiên dễ nhận biết là hiệu suất phanh giảm hẳn, dù người lái đã đạp phanh mạnh nhưng xe vẫn trôi, quãng đường dừng kéo dài bất thường. Tiếp đến là tiếng xì hơi mạnh phát ra từ bầu phanh, đặc biệt khi đạp phanh hoặc khi hệ thống đang nạp khí. Đây là dấu hiệu cho thấy màng cao su bên trong bầu bị rách hoặc xì, khiến khí nén không được giữ lại để tạo áp lực phanh. Ngoài ra, một số trường hợp bầu bị kẹt khiến ty phanh không hồi về, dẫn đến hiện tượng bó phanh hoặc xe khó di chuyển sau khi dừng.

Nguyên nhân khiến bầu lốc kê bị hỏng

Nguyên nhân hư hỏng của bầu phanh lốc kê rất đa dạng, trong đó phổ biến nhất là do màng cao su bên trong bầu bị chai cứng hoặc rách sau một thời gian dài chịu áp lực và nhiệt độ cao. Một nguyên nhân thường gặp nữa là bụi bẩn hoặc nước lọt vào hệ thống khí nén, gây oxy hóa và kẹt các bộ phận chuyển động bên trong bầu. Điều này xảy ra khi bộ lọc khí hoặc bình chứa khí không được bảo dưỡng định kỳ.

Ngoài ra, việc lắp đặt sai thông số bầu phanh, ví dụ như dùng bầu ty ngắn thay cho bầu ty dài hoặc gắn sai loại cho từng trục xe, cũng gây ra hiện tượng mất đồng bộ, khiến bầu nhanh hỏng hơn. Một số xe tải chở quá tải thường xuyên cũng góp phần làm tăng áp lực lên hệ thống phanh, khiến bầu lốc kê bị quá tải, hoạt động quá công suất và nhanh xuống cấp.

Hướng dẫn vệ sinh bầu lốc kê xe tải đúng cách

1. Chuẩn bị dụng cụ và đảm bảo an toàn

Trước khi tiến hành vệ sinh, bạn cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ:

• Bộ khẩu, cờ lê, tua vít các loại

• Găng tay bảo hộ, kính chắn bụi

• Máy nén khí và súng xì hơi

• Dung dịch vệ sinh chuyên dụng (có thể dùng RP7 hoặc dung dịch tẩy rửa nhẹ)

• Khăn sạch, chổi sơn loại mềm, bàn chải nhỏ

• Dầu mỡ bôi trơn chuyên dụng cho thiết bị khí nén

Lưu ý an toàn:
Đảm bảo xe đã ngắt toàn bộ hệ thống khí nén, hạ càng, kê chèn bánh xe, và xả hết hơi trong bình chứa trước khi tiến hành tháo bầu phanh.

2. Tháo bầu lốc kê khỏi hệ thống

• Xác định vị trí của bầu lốc kê cần vệ sinh (trước, sau, mooc).

• Dùng cờ lê để tháo các ống dẫn khí nén ra khỏi đầu vào và đầu ra của bầu.

• Tháo ốc giữ bầu phanh gắn trên giá đỡ hoặc càng phanh. Nên đánh dấu vị trí để khi lắp lại không sai lệch.

• Đặt bầu phanh xuống nền sạch, tránh va đập mạnh gây móp méo hoặc nứt vỏ bầu.

3. Vệ sinh bên ngoài bầu lốc kê

• Dùng khăn sạch lau sơ lớp bụi bẩn bên ngoài trước để tránh đưa bụi vào trong.

• Dùng chổi sơn mềm hoặc bàn chải để quét sạch các khe, rãnh bám bụi.

• Sử dụng máy xì hơi để thổi sạch bụi mịn bám trên bề mặt ngoài.

• Nếu bề mặt có dầu mỡ hoặc cặn bám, xịt dung dịch RP7 và lau lại bằng khăn khô.

4. Vệ sinh bên trong (nếu tháo bầu)

Lưu ý: Phần này chỉ thực hiện nếu bạn có kinh nghiệm hoặc là thợ chuyên, vì tháo lắp sai có thể gây lỗi phanh.

• Mở mặt bầu bằng cách tháo các ốc xung quanh nắp.

• Cẩn thận tách nắp bầu, tránh làm rách màng cao su bên trong.

• Kiểm tra tình trạng của màng phanh, lò xo, và ty truyền động.

• Dùng khăn sạch và bàn chải để vệ sinh các chi tiết cơ khí bên trong.

• Dùng khí nén để xì nhẹ nhàng bên trong bầu, loại bỏ bụi và tạp chất.

• Không dùng dung môi mạnh vì có thể làm hư lớp cao su và ron.

5. Kiểm tra và bôi trơn

• Kiểm tra màng phanh có bị rách, cứng hay biến dạng không. Nếu có, cần thay mới.

• Ty phanh có bị kẹt, xước hoặc mòn không? Nếu có thể bôi trơn nhẹ bằng dầu chuyên dụng cho khí nén.

• Tra lại mỡ tại các vị trí ma sát, ren, lò xo.

6. Lắp lại bầu và thử nghiệm

• Sau khi vệ sinh và kiểm tra xong, tiến hành lắp lại bầu đúng vị trí ban đầu.

• Siết chặt các bu lông theo đúng thứ tự và lực siết quy định.

• Nối lại ống hơi, đảm bảo khít và không rò rỉ.

• Khởi động xe và nạp khí vào hệ thống, kiểm tra bầu không rò rỉ khí bằng cách lắng nghe hoặc dùng nước xà phòng.

• Đạp thử phanh, quan sát hành trình ty, áp lực và độ hồi.

Lưu ý bảo dưỡng định kỳ

• Vệ sinh bầu phanh lốc kê nên được thực hiện định kỳ mỗi 3-6 tháng, tùy điều kiện vận hành.

• Nên kết hợp vệ sinh bầu với kiểm tra hệ thống khí nén tổng thể, bao gồm bình hơi, van chia, van nhả nhanh và lọc khí.

Trên đây là toàn bộ những thông tin về lốc kê xe tải mà An Thái muốn chia sẻ đến bạn đọc. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ hơn về cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như vai trò quan trọng của hệ thống lốc kê trên xe tải, từ đó sử dụng xe an toàn và hiệu quả hơn.

———————————————————————————————

Hãy liên hệ ngay với An Thái ngay hôm nay để nhận được giải pháp tối ưu về phụ tùng ô tô, phụ tùng xe tải. Với sứ mệnh “Vì Chiếc xe luôn lăn bánh – Vì Doanh nghiệp phát triển”, An Thái – Cam kết chất lượng, nâng tầm trải nghiệm.

CÔNG TY TNHH CƠ KHÍ Ô TÔ AN THÁI

Chuyên cung cấp phụ tùng ô tô tải hàng đầu tại Việt Nam
Hotline: 0817 821 821
Địa chỉ: 288 Trần Thái Tông, TP. Thái Bình, Tỉnh Thái Bình
Email: contact@anthaiautoparts.com